Psychotherapie via internet: kan het en werkt het? 

De principes van Mindful Analyses

Een vraag die velen, niet alleen professionals, zich zo rond het jaar 2000 steeds meer stelden. Een van de Nederlandse antwoorden was Interapy, een zorgaanbieder die nog steeds geprotocolleerde behandelingen aanbiedt tegen onder andere burn-out, depressie en posttraumatische stress. De resultaten waren en zijn over het algemeen zeer positief. 

In de loop der jaren zijn er veel onderzoeken en initiatieven op dit gebied bijgekomen, een tijdlang onder de noemer van e-hulp. Tegenwoordig wordt er meer van online hulpverlening gesproken en niet te vergeten van e-mental-health. Nog steeds gaat het dan om geprotocolleerde behandelingen, in de meeste gevallen in de vorm van cognitieve therapie, omdat men van mening is dat het resultaat daarvan gemeten kan worden. Dat is nu eenmaal belangrijk in deze tijd van evidence based-verplichtingen en regelgeving door de zorgverzekeraars. 

Het ontstaat van Mindful Analysis

Tot zover het werkveld, waarbinnen Mindful Analysis is ontstaan, want daar gaat het hier over. Want als coach en psychosociaal therapeut stelde ik die vraag ook: wat kan internet voor dit soort hulpverlening betekenen? 

De roep om meting en vergoeding liet ik in eerste instantie voor wat het was. Omdat het mij belangrijker leek te luisteren naar de cliënt, en om diens individuele verhaal centraal te stellen. En omdat ik van mening was dat goede geestelijke hulpverlening ook zonder protocollen kan, hoe onschatbaar de waarde van de psychologie als onderzoeksgebied ook is. Maar er is meer, om te beginnen de mens zelf. Hoe je de mens die hulp nodig heeft, en achter de computer zit, zo snel en effectief mogelijk kunt helpen. 

Dan bedoel ik met snel: zonder wachttijden, eindeloze intakelijsten, diagnostisering en administratief gedoe. En met effectiviteit: dat iemand zich werkelijk geholpen voelt, zich authentieker, vrijer en sterk genoeg voelt en om het eigen leven weer verder vorm te geven. 

Daarbij komt dat uit zo ongeveer alle onderzoeken naar de effectiviteit van psychotherapie - en onlangs bleek dit ook uit onderzoek naar coaching - dat er maar één duidelijke succesfactor is: de relatie tussen de professional en de cliënt. En daarmee samenhangend de mate van motivatie van de cliënt zelf. 

Als je via internet werkt, dan is er geen relatie. Dat wil zeggen, niet de relatie tussen twee mensen die in een ruimte met elkaar communiceren. Het voert hier te ver om te beschrijven wat er dan wel is, maar het komt erop neer dat de cliënt achter de computer meer de gelegenheid en de tijd heeft om zich op zichzelf te concentreren. De relationele factor zou dan in ieder geval vorm kunnen krijgen in de mate van de versterking van die motivatie door de professional. 

Onder meer deze gedachten brachten bij op de volgende vragen van waaruit Mindful Analysis ontstaan is: 

1. Hoe kun je uitsluitend via internet goede en zorgvuldige geestelijke hulpverlening verzorgen?

2. Wat is een effectief alternatief voor de gecompliceerde, bureaucratische geestelijke hulpverlening van dit moment? 

3. Wat maakt internet mogelijk dat eerder nog niet kon als het gaat om geestelijke hulpverlening? 

1. Hoe kun je uitsluitend via internet goede en zorgvuldige geestelijke hulpverlening verzorgen?

Als gevolg van de komst van internet schrijven we meer dan ooit. Daarnaast is in vele onderzoeken aangetoond dat schrijven een helende werking heeft. Het ordent, structureert en analyseert en geeft rust. Schrijven via internet, via email met name, kan goed ingezet worden voor het op gang brengen van bepaalde psychische processen. Doordat de hulpverlener er niet is, kan de aandacht volledig op de persoon zelf gericht blijven. De cliënt schrijft zijn of haar verhaal, aan de hand van vragen van de professional. Als deze vragen de ‘natuurlijke’ structuur van het opbouwen van een eigen betoog entameren, dan onderzoekt de cliënt de eigen situatie, gevoelens en emoties. Het betoog is weer een filosofisch systeem voor zelfonderzoek, in dit geval is dat het boeddhistische systeem van de Vier Edele Waarheden. Wat uitmondt in de vier fasen van het Mindful Analysis-traject waarover hieronder meer. 

2. Wat is een effectief alternatief voor de gecompliceerde, bureaucratische geestelijke hulpverlening van dit moment?

In het reguliere face to face werk gaat er veel aandacht en tijd zitten in administratie, wachten, lijsten invullen, diagnostisering en ingewikkelde geldstromen. Ook de opleiding en achtergrond van de hulpverlener bepaalt in belangrijke mate hoe de cliënt te werk zal gaan, wat er aan de orde komt en op welke manier hiermee wordt omgegaan. Internet maakt het mogelijk om dit alles naar de achtergrond te doen verdwijnen waardoor er ruimte ontstaat voor het eigen, individuele verhaal van de cliënt, diens eigen mechanismen, eigen manier van zelfonderzoek en ook eigen oplossingen. Met het werk kan direct begonnen worden, de cliënt wordt uitgenodigd diens situatie te beschrijven en zo komt eerdergenoemd proces - met behulp van de vragen van de MA - vanzelf tot stand. Er is geen afleiding in de zin van intake, aanwezigheid van de professional, reistijden en -kosten. Alleen aandacht voor het verhaal van de cliënt. 

3. Wat maakt internet mogelijk dat eerder nog niet kon als het gaat om geestelijke hulpverlening? 

Via internet kan men contact hebben wanneer dat uitkomt, en dat kan dus ook vaker dan in het reguliere face to face werk. Daarbij komt dat veel afleiding wegvalt: dat van de ander, de andere omgeving, de tikkende klok. De aandacht kan volledig op zichzelf gericht worden en met de juiste vragen en opdrachten kan er een geconcentreerd zelfonderzoek plaatsvinden. Als dit allemaal op de eigen manier wordt vastgelegd in geschreven taal, committeert de cliënt zich aan zijn of haar eigen woorden en dat werkt versterkend en geeft - vanuit een grote mate van onafhankelijkheid- energie om daadwerkelijk tot actie over te gaan. In de afgelopen jaren is gebleken dat een week (vijf tot zeven dagen) dagelijks een tot twee keer schrijven volstaat. 

Je bent iemand met een vraag of een probleem en je kiest voor een Mindful Analysis-traject. Wat gebeurt er dan? 

Je stuurt als cliënt een eerste bericht via een contactformulier waarna een korte emailwisseling volgt over kosten, het traject, wanneer te starten en wat er verder nog ter sprake kan komen.

Fase 1 

In deze fase word je uitgenodigd om je je huidige situatie te beschrijven. Naar aanleiding van je eerste tekst volgt er een aantal vragen waardoor het schrijfproces op gang komt. Dit kan overal over gaan: gebeurtenissen, gedachten, toestanden, toekomstverwachtingen, wat dan ook. Je hoeft het niet bij een onderwerp te houden, het leven is gecompliceerd dus er spelen vaak meerdere dingen naast elkaar. Het gaat erom dat je beschrijft wat zich op dit moment in jezelf afspeelt, wat je observeert, wat er is. 

Fase 2 

Door het schrijven ben je tot rust gekomen en hebt een pas op de plaats gemaakt door het hier & nu te beschrijven. Nu wordt onderzocht hoe het zo gekomen is, wat zijn de oorzaken en aanleidingen van deze situatie? Wat is eraan voorafgegaan en waar komen bepaalde gedachten en patronen vandaan? Het is een therapeutische fase waarin ruimte is voor gevoelens, emoties en verwerking daarvan. Je legt verbanden, ziet verklaringen en constructies en doet diepe inzichten over jezelf en belangrijke anderen op. Dit is de belangrijkste fase van het traject waarin men werkelijk tot de kern komt. 

Fase 3 

Na de diepgaande tweede fase is er nu ruimte om mogelijkheden voor de toekomst te gaan exploreren. Wat zou je nu, met de opgedane zelfkennis en inzichten, zoal kunnen gaan doen om verandering in de situatie te brengen? Dit is een experimentele fase waarbij je samen met de Mindful Analyst kijkt naar wat er mogelijk is, zonder dat dit ergens toe verplicht. Het is een vrije fase. 

Fase 4 

Nu is het tijd voor een concreet plan. Wat ga je de komende tijd doen, als gerichte actie om de situatie te veranderen? Of om deze gewoon te laten zijn wat die is, want dat kan natuurlijk ook. In deze fase wordt er door de Mindful Analyst meer gecoacht: wat zijn de doelen, wat zijn de plannen? Je maakt een afsluitend document en legt jezelf daarmee vast. Dit kan zijn een ondernemingsplan, een brief, een samenvatting of een andersoortig voornemen. Al naar gelang wat er in het traject aan de orde is geweest. 

In de afgelopen tien jaar hebben honderden mensen een Mindful Analysis-traject gevolgd. Naar grote tevredenheid, blijkt uit een kwalitatief onderzoek onder 120 cliënten. Dan gaat het over volwassenen met vaak gecompliceerde problematiek en daaruit voortvloeiend klachten als angst, stress, burn-out, keuzestress, depressie, relatie- en zingevingsproblematiek. 

Drs. Mirjam Windrich is de grondlegster van Mindful Analyses. Zij studeerde Nederlandse taal en letterkunde en deels wijsbegeerte, psychologie en geestelijke verzorging. Als coach en psychosociaal therapeut begeleidt ze sinds 2005 individuen en verzorgt ze workshops, cursussen en opleidingen Mindful Analysis.
De methodiek is gebaseerd op psychotherapeutische en wijsgerige principes, geestelijke begeleiding en taalfilosofie. Meer informatie over Mindful Analyses op de website: www.mindfulanalysis.nl (http://www.mindfulanalysis.nl)