Netwerkmodel moet meer inzicht geven in ontstaan psychische stoornissen

UvA onderzoeker Denny Borsboom werkt aan een netwerkmodel om psychische stoornissen te kunnen verklaren. Hij wil hiermee ook een stevige bijdrage leveren aan theorievorming in zijn vakgebied. Hiervoor ontving hij een NWO Vici beurs.

Een stoornis is niet door één oorzaak te verklaren

Bij de meeste psychische stoornissen is nooit precies ontdekt wat de achterliggende oorzaak is. Toch bleef men vaak naarstig op zoek naar de magic bullet, naar die ene oorzaak die de stoornis kon verklaren. Bij depressie bijvoorbeeld, is langdurig gezocht naar centrale oorzaken in het brein, de omgeving, of genetische factoren.

“Het zou natuurlijk heel mooi zijn als we een enkelvoudige oorzaak van een stoornis als depressie konden vinden, want dat maakt zo’n stoornis potentieel veel makkelijker te behandelen, maar helaas is dit niet het geval”, vertelt Denny Borsboom, werkzaam bij de afdeling Psychologie van de Universiteit van Amsterdam.

De theorievorming flink opgeschud

Borsboom en zijn team hebben de theorievorming rond stoornissen al flink opgeschud door eerder onderzoek en een model dat liet zien dat juist een samenspel van symptomen de structuur en ontwikkeling van een stoornis als depressie zou kunnen verklaren. Daarmee werd een enkelvoudige verklaring de deur uit gezet.

Verschillende symptomen bijeen gebracht

In hun model brengen Borsboom en team symptomen die bij psychopathologie een rol spelen bij elkaar in een netwerk. In dat netwerk vertonen symptomen als angst, overmatig drankgebruik en demotivatie een samenspel waarin ze elkaar kunnen versterken. Bijvoorbeeld, je kunt slecht slapen, je gaat met grote tegenzin naar het werk, je komt gedemotiveerd thuis, je gaat te veel drinken, en vervolgens kun je weer slecht slapen. Zo ontstaat er een neerwaartse cyclus van ellende, en kan een persoon in een stabiele toestand van symptoomactivatie terecht komen die we depressie noemen.

“De lancering van ons netwerkmodel en theorie heeft een enorme impact gehad”

Borsboom vertelt: “Op zich wist iedereen wel dat symptomen met elkaar samenhingen, maar met dit model kun je de structuur van die netwerken schatten op basis van data en de ontwikkeling van stoornissen ook echt gaan doorrekenen”.

Het netwerkmodel verder ontwikkelen

Met het onderzoeksgeld dat Borsboom in maart van NWO Vici ontving, gaat hij met zijn onderzoeksteam het netwerkmodel verder uitwerken. “Hoe verhouden de componenten in ons model, de verschillende symptomen, zich nu precies tot elkaar? Welke invloed heeft de dimensie ‘tijd’ op de keten van symptomen? Hoe werken langzame en snelle processen op elkaar in?”, licht Borsboom de vragen toe, “daar weten we nog te weinig van”.

Kennis per symptoommodule verzamelen

Hoe gaan ze dit doen? Door het netwerk in kleine modules per symptoom op te delen, die de dynamiek van dat symptoom modelleren. Vervolgens kunnen die symptomen dan in een netwerk aan elkaar worden gekoppeld. Zo kunnen onderzoekers samen werken aan een grotere theorie,  waar gaandeweg steeds meer kennis aan wordt toegevoegd, en die als een ademend geheel weer in elkaar kunnen worden gezet.

Samenwerken met andere wetenschappers

Ze nodigen andere wetenschappers uit om hun kennis over een specifiek symptoom aan de betreffende module toe te voegen. Zo kunnen bijvoorbeeld slaaponderzoekers met hun kennis over (de effecten van) slapen een ‘slaapmodule’ verrijken. Borsboom gaat daarvoor in gesprek met zo veel mogelijk vakgebieden en kijkt ook naar inspirerende modellen in andere wetenschapsgebieden, bijvoorbeeld klimaatmodellen. Hoe hebben ze dit bij dergelijke modellen aangepakt en gerealiseerd?

Een model en plezier over theorie als resultaat

“Naast een specifiek model, willen we met dit onderzoek een bijdrage leveren aan het vakgebied van de psychologie door te laten zien hoe je een formele theorie kunt opzetten waaraan je kunt rekenen, en waaruit je dan weer toetsbare implicaties kunt afleiden. Deze methodologie kunnen we ook aan studenten leren, die zo kunnen ervaren hoe leuk en creatief het maken van formele theorieën kan zijn”, legt Borsboom uit.

Naast deze theorievorming voor het vakgebied, is het beoogde resultaat ook een model dat de praktijk kan gebruiken en waarmee stoornissen die maatschappelijk heftig ingrijpen, zoals depressie, beter kunnen worden begrepen en teruggedrongen.

Over NWO Vici

NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) Vici is een van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland en is gericht op gevorderde onderzoekers. Met de Vici-beurs (1,5 miljoen euro) kunnen onderzoekers de komende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep opbouwen.

Bron: UvA (https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappen/nieuws/2019/04/psychische-stoornissen-beter-begrijpen.html)

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! Opgeven van je mailadres is voldoende.
Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html)