‘Onbeschreven. Maar dat wil niet zeggen dat het er niet is.’

De empathische autist (m/v)

Zoveel mensen met autisme, zoveel vormen van autisme. En absoluut zijn er tal van onderverdelingen of dwarsdoorsnedes mogelijk waarbinnen je jezelf grotendeels kunt herkennen: ik wil het hier graag hebben over de ‘verhullende’ uitingsvorm (inmiddels ook wel aangeduid als het typisch vrouwelijke fenotype). Ik wil het hebben over de empathische autist, vooral kenbaar in het vrouwelijk fenotype (maar ook geconstateerd binnen het mannelijke fenotype).

Even een misverstand recht zetten

Je leest het goed. De empathische autist.  Ja, deze uitingsvorm van autisme bestaat: de autist die zich inlevingsvermogen heeft eigen gemaakt en daarnaar handelt (zeg maar: cognitieve empathie). Vaak ten koste van veel energie, waarvoor hersteltijd nodig is. Ja, ook de autist die het gevoel van een ander aanvoelt als het zijne, als een zesde zintuig (zeg maar: affectieve empathie), soms zelfs zózeer dat handelen hem/haar niet meer mogelijk is! En nee, niet elk mens met autisme beschikt over inlevingsvermogen, affectief dan wel cognitief. Net zo min als dat het geval is bij mensen zonder autisme: enkele uiterste vormen hiervan (narcisme, psychopaten) hebben zelfs niets van doen met autisme. Maar wat voorheen in het algemeen werd ontkend, is wel degelijk waar: autisme sluit empathie niet uit.

Empathie blijkt verhullend voor het stellen van de diagnose autisme

Waar komt die mythe dan vandaan, dat empathie niet samengaat met autisme? De klassieke school erkende vooral het mannelijke fenotype van autisme, de DSM is daar op gebaseerd. Deze uitingsvorm is explicieter en opvallender van aard dan het vrouwelijke fenotype van autisme. Dit vrouwelijk fenotype van autisme is verhullend (‘camouflerend’ is eigenlijk een slechte term), want toont inlevingsvermogen, en inlevingsvermogen werd (en wordt vooralsnog te veel) uitgesloten bij autisme. Verhullend, omdat de klassiek geschoolde zorgverlener dit niet uit de DSM op kan maken, en autisme dus niet wordt herkend. Verhullend omdat de persoon met een vermoeden van autisme het zelf dus ook niet herkent, want onbeschreven. Maar dat wil dan nog niet zeggen dat het er niet is.....

Dat mogen we nu allemaal loslaten: een lacune in wetenschappelijke kennis rond autisme…ingelost

De wetenschap erkent inmiddels de vele ervaringsverhalen over het hebben van empathie én autisme. En onderschrijft door middel van onderzoek dat autisme empathie niet uitsluit. Zowel affectief als cognitief. Artikelen zoals ’Empathie, de zin en onzin (http://succesvolautisme.eu/portfolio/empathie-de-zin-en-onzin/)’,  of, van Sander Begeer en Annelies Spek: ’Het nieuwe autisme (https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/31/het-nieuwe-autisme-a4037811 )’ of, van Els Blijd-Hoogewys ’Jonge meisjes camoufleren kenmerken autisme (https://blijdhoogewys.files.wordpress.com/2019/06/buruma-blijd-hoogewys_2019_jonge-meisjes-camoufleren-kenmerken-autisme.pdf). Naast ervaringsverhalen zoals Autisme bij vrouwen vaak later vastgesteld:  ’Had me geholpen als ik dit eerder wist’ (https://nos.nl/artikel/2375166-autisme-bij-vrouwen-vaak-later-vastgesteld-had-me-geholpen-als-ik-dit-eerder-wist.html):, de documentaire [url|https://www.youtube.com/watch?v=n61rExf4B-g|Mijn vriend heeft autisme: Vet Gezellig|ext] of mijn eigen ervaringsverhaal ’Ik ben autist (https://www.ikbenautist.nu/single-post/2017/11/03/ik-ben-autist)’.

Ikzelf? Waar sta ik?

Ikzelf? Waar sta ik? Ja, ik (een man) reken mezelf ook tot het vrouwelijke fenotype van autisme. En hoewel er meer vrouwen waren die me benaderden vanuit mijn ervaringsverhaal (https://www.fransbak.nl/post/autisme-en-sociale-camouflage-de-sociale-kameleon-1), waren er ook enkele mannen bij die er zich in herkenden. En hoewel mijn cognitieve empathie te wensen overlaat (dat wordt me wel verweten, en ik ben me er ook wel bewust van) is mijn vorm van empathie duidelijk affectief: ik voel jouw gevoel, en kan me daarmee inleven in jouw pijn, jouw verdriet, boosheid, verbazing, opluchting….. Het gaat zelfs wel verder dan dat, vóordat ik me daar bewust van was (lees: vóórdat ik mijn en dijn gevoel van elkaar kon scheiden): onbewust deed ik er alles aan om je tot rust te brengen….zodat ik me rustig voelde. Affectieve empathie is wat mij betreft een zesde zintuig en ik heb het wel bij anderen (jonge kinderen in mijn coach praktijk) zó sterk geprikkeld zien worden dat zij niet meer tot reageren in staat waren, of een totaal ongewenste reactie lieten zien (het spiegelen van andermans gevoel is niet dankbaar wanneer de ander daar (nog) niet bij wil!).

En wederom, dit voelen van andermans gevoel geldt ongetwijfeld niet voor ieder mens met autisme, net zo min als ieder mens met autisme overgevoelig is voor ieder van de overige vijf bekendere zintuigen (zicht, tast, geur, smaak, gehoor).

Waarom gaat mij dit zo aan het hart, de combinatie van autisme en empathie?

Dat moge duidelijk zijn: zolang het hebben van inlevingsvermogen, het tonen van empathie, mensen van hun diagnose autisme weerhoudt, blijven mensen verstoken van hun ‘handleiding’ waarmee zij kunnen aanvangen om hun vorm van autisme te erkennen, te verkennen en er mee om te leren gaan. Het erkennen van de empathische autist zorgt er voor dat veel mensen veel eerder de goede diagnose krijgen. En hen veel leed bespaard blijft.

Ik bedoel maar…nu alleen nog de leerboekjes en de DSM er op aanpassen.

Als altijd, geïnteresseerd in jouw reactie,

Frans Bak, autist, van het empathische subtype, affectief ten top, minder cognitief. Daarnaast ben ik zoon, broer, vader, ICT-er, coach en nog wat meer zaken. Autisme is echter wel bepalend voor mijn zijn, en dus ben ik óók autist ;).

Dit blog is eerder gepubliceerd op de website van Frans Bak (https://www.ikbenautist.nu/single-post/de-empathische-autist-m-v)