In de ban van burn-out, over de grenzen van stress

Johan Atsma recenseert het boek van Christiaan Vinkers

Opnieuw verschijnt er een boek over burn-out. Er zijn heel wat zelfhulpboeken rondom het begrip Burn-out in de handel maar dit is het tweede boek dat ik lees en recenseer waarin op theoretisch gebied de nodige noten worden gekraakt en ook in dit boek is de toon nogal stellig. Kennelijk roept het begrip Burn-out nogal wat discussie op, kennelijk wordt er nogal wat onduidelijkheid ervaren. Dat was het geval in het boek ‘De burn-outbubbel, het echte verhaal (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-4006588/nieuws/de_burn-out_bubbel_het_echte_verhaal.html?page=3)’ dat ik in maart dit jaar las en recenseerde. Nu ligt hier ‘In de ban van Burn-out, Over de grenzen van stress’ van Christiaan Vinkers. Er wordt door Vinkers in zijn boek een geheel andere weg gekozen waarin vooral wordt belicht hoe onduidelijk het door velen gehanteerde begrip Burn-out wordt gehanteerd. Vinkers is psychiater en hoogleraar Stress en veerkracht bij het Amsterdam UMC en dus ter zake kundig, zeker vanuit het oogpunt van diagnostiek.

Waar in ‘De burn-outbubbel’ wordt gesteld dat het bij Burn-out gaat over werk gerelateerde problematiek duidt Vinkers met kracht van argument dat die vlieger al lang niet meer opgaat.

“Burn-out veranderde dus in korte tijd van een werkgerelateerde aandoening waarbij frustratie de ander niet te kunnen helpen centraal stond, naar een algemene maatschappelijke aandoening waarbij werk slechts een van de vele oorzaken was. Eerst verdween de ideologische kern van burn-out, daarna was werk niet langer de enige oorzaak van burn-out.”

Vinkers stelt vast dat het begrip Burn-out te pas en te onpas wordt gebruikt, een eigen leven is gaan leiden en zeker geen diagnose kan zijn. Ook maakt hij duidelijk dat ‘Burn-out klachten’ een ‘onzinnige’ en feitelijk onbruikbare term is. Desalniettemin gebruikt hij de termen met enige regelmaat in zijn boek onder strikte voorwaarden: “Burn-out is dus voor mij een eindstadium met ernstige klachten, en burn-outklachten zijn vooral lichte stressklachten. Onthoud vooral: burn-out is echt iets anders dan burn-outklachten.”

Om een en ander te onderbouwen gaat Vinkers grondig te werk. Een hoofdstuk wordt gewijd aan de geschiedenis en de opkomst van het begrip Burn-out dat ooit voortkwam uit de wanhoop en uitputting die verbonden kon zijn aan het werken in de zorgsector. Aan de ongrijpbaarheid van de term Burn-out wordt een helder hoofdstuk gewijd waarbij duidelijk wordt dat er steeds meer onduidelijkheid is gegroeid, steeds meer misbruik wordt gemaakt van de terminologie en er zeker ook geen burn-outepidemie plaats vindt. Burn-out staat natuurlijk wel ergens voor en om de vele verschijnselen die daarmee gepaard gaan beter te kunnen hanteren is het boek van Vinkers uiteindelijk een sterk en goed onderbouwd pleidooi om het begrip stress te gebruiken en in te zetten om burn-out beter te kunnen begrijpen teneinde er wat aan te kunnen doen. Stress is de sleutel tot Burn-out.

“Burn-out in enige vorm is te zien als een disbalans in ons altijd dynamische stressorkest waarbij het niet meer lukt goed te reageren op onze omgeving. Te veel stress leidt tot een kantelpunt, en daarmee ook tot psychische klachten. Stress heeft ons daarom veel te bieden om burn-out beter te begrijpen, van ‘lichte’ burn-out klachten tot en ernstige burn-out met langdurig ziekteverzuim, Stress is daarmee zelf geen ziekte, maar kan wel degelijk bijdragen aan het ontstaan van ziekte. Met stress is er per definitie veel aandacht aan de unieke persoon in zijn of haar eigen context en omgeving. Geen mens is precies hetzelfde, en er zijn vele manieren om uit balans te raken en om vervolgens weer in balans te komen. Dit maakt het mogelijk op een geïntegreerde én individuele manier burn-out te begrijpen en te voorkomen.”

Stress is in dit boek het sleutelbegrip dat kan worden gehanteerd in het nadenken over preventie en behandeling van klachten. Stress hoort bij het leven maar kan ook overdadig zijn en leiden tot problemen. Er is veel mogelijk op individueel en maatschappelijk niveau om stress hanteerbaar te maken en zo burn-out te verminderen.  Vinkers geeft hier in een prettig leesbare stijl vol rake analogieën in zijn laatste hoofdstuk richting aan.  

“Dit boek moet aanzetten tot nadenken, maar is niet een nieuwe zelfhulpmethode. Ik heb niet de illusie dat ik me helemaal niet schuldig maak aan de oplossingen en open deuren waar ik eerder zelf zo voor waarschuwde. Wees dus vooral kritisch op dit boek.”

‘In de ban van Burn-out’ is een poging om alle neuzen in één richting te laten wijzen om daarmee het veel omvattende verschijnsel dat we geneigd zijn Burn-out te noemen beter te kunnen behandelen op individueel en maatschappelijk niveau. Dit boek is een krachtige en inhoudelijk goed onderbouwde poging om meer helderheid en richting te verschaffen. Wat dat betreft is het verwarrend dat Vinkers er helaas niet aan ontkomt om dat vage begrip Burn-out toch veel te hanteren in de tekst. 

Christiaan Vinkers: In de ban van BurnOut, over de grenzen van stress
Uitgeverij Prometheus, 325 pagina’s incl. uitgebreide literatuurlijst. Prijs: € 23,50
ISBN 978 90 446 5108 9

Lees hier eerdere recensies van Johan Atsma (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/recensie)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).