'Positieve gezondheid' is belangrijk concept, maar (nog) niet goed meetbaar

Steeds meer (zorg)organisaties zijn in de afgelopen jaren het concept Positieve Gezondheid gaan toepassen in hun dagelijkse praktijk. Het concept is geïntroduceerd door Machteld Huber en collega’s en staat voor een brede benadering van gezondheid. Met de introductie ontstond de behoefte te meten wat de impact is van het werken vanuit dit concept. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis past het concept sinds 2016 toe en onderzoekers van de afdeling wetenschap zijn in de afgelopen jaren op zoek gegaan naar een valide meetinstrument. Die hebben ze echter niet gevonden. Wel doen ze een aantal aanbevelingen voor de opzet van verder onderzoek.

Positieve gezondheid is een breed concept om te meten. Dat maakt dat het van belang in je onderzoeksdesign juist heel specifiek te zijn; welk aspect van iemands (positieve) gezondheid verwacht je met je interventie het meest te beïnvloeden? Is dat mentaal welbevinden of bijvoorbeeld juist participatie? Kies op dat aspect een of meer gevalideerde vragenlijsten als die beschikbaar zijn. Als je toch de invloed op iemands gezondheid in brede zin wilt onderzoeken, lijkt op dit moment het mixed methoden onderzoeksdesign het meest geschikt. Dit design combineert kwantitatieve methoden zoals vragenlijsten met scores met kwalitatief onderzoek zoals data van interviews. Daarnaast is brede gezondheid als uitkomstmaat mogelijk weinig gevoelig voor de interventie en zijn alternatieve uitkomsten beter geschikt zoals ervaren persoonsgerichte zorg. Lees hier het volledige artikel.

Positieve Gezondheid

Bij het concept Positieve Gezondheid gaat het om de mogelijkheid je te kunnen aanpassen aan fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven en eigen regie te voeren. Een concept waarin welzijn naast medische uitkomsten een grote rol speelt en waar naast dagelijks functioneren de hele leefwereld wordt betrokken. De uitwerking hiervan kwam tot stand door onderzoek onder een groot aantal stakeholders, zoals patiënten, burgers, zorgverleners en verzekeraars, naar indicatoren voor wat volgens hen gezondheid inhoudt (Huber et al., 2016).

In dit onderzoek werden op basis van interviews en focusgroepen (n = 140) 556 indicatoren voor gezondheid geïdentificeerd. Deze indicatoren werden gecategoriseerd in 32 aspecten van gezondheid, die vervolgens werden ondergebracht in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, participatie en dagelijks functioneren. Op basis hiervan is het gespreksinstrument Mijn Positieve Gezondheid ontwikkeld, met als doel inzicht te verschaffen in de eigen gezondheid in brede zin en zelfreflectie te stimuleren. (mijnpositievegezondheid.nl (https://www.jeroenboschziekenhuis.nl/nieuws/aanbevelingen-onderzoek-naar-werken-vanuit-concept-positieve-gezondheid)). Dit instrument is niet ontwikkeld als meetinstrument en daardoor als zodanig ook niet bruikbaar.

Twee meetinstrumenten

Medio 2021 zijn twee meetinstrumenten gepubliceerd die ernaar streven iemands positieve gezondheid in kaart te brengen. Het eerste instrument is een afgeleide van de vragen van het gespreksinstrument Mijn Positieve Gezondheid (Doornenbal et al., 2021). Het streven van de onderzoekers was een zo kort mogelijke vragenlijst te ontwikkelen, wat in zeventien vragen resulteerde, verdeeld over zes dimensies. Het tweede instrument, ‘Gezond Meten’, bevat drie modules (biomedische, beleefde en contextuele gezondheid), met elk een vijf- tot zestal vragen (gezondmeten.nl). Het JBZ doet samen met Tranzo (wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn) van de Tilburg Universiteit ook onderzoek naar of de items van het gespreksinstrument van nut kunnen zijn om brede gezondheid meten.  

Doorontwikkeling en onderzoek naar de haalbaarheid en validiteit van deze instrumenten in de praktijk volgen de komende jaren met ondersteuning van een door ZonMw toegekende subsidie aan twee consortia: het consortium ‘Onderzoek Positieve Gezondheid’ waar ook het Jeroen Bosch Ziekenhuis onderdeel van is en het consortium ‘Gezond meten’, met Universiteit Maastricht en het Leids Universitair Medisch Centrum als hoofdonderzoekscentra. Afgelopen week is dit onderzoek van start gegaan en namen zorgprofessionals van het Jeroen Bosch Ziekenhuis deel aan de eerste focusgroep. De focusgroepen zijn erop gericht om te kijken of het mogelijk is om tot één definitieve vragenlijst te komen die voor iedereen goed is. Komende weken vinden er meerdere focusgroepen plaats met diverse stakeholders. 

Positieve gezondheid in het Jeroen Bosch Ziekenhuis

In 2016 zette het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) een veranderstrategie in, waarbij ernaar wordt gestreefd dat de inwoners van Den Bosch en omgeving hun gezondheidswelzijn in 2025 de hoogste waardering geven van Nederland. Als onderdeel van deze strategie omarmde het JBZ als eerste ziekenhuis het dynamische concept van (positieve) gezondheid, zij het onder de naam Gezondheidswelzijn. Werken vanuit dit concept heeft in het JBZ verschillende vormen aangenomen. Zo kan het gaan om het gebruiken van het gespreksinstrument Mijn Positieve Gezondheid met ondersteuning van het spinnenweb op een afdeling, maar ook om de implementatie van proactieve zorgplanning, een leefstijlprogramma of het gebruik van een e‑healthapplicatie, waarbij het gespreksinstrument Mijn Positieve Gezondheid niet per se aan de orde komt. Deze alternatieve aanpak heeft als doel dat mensen zich kunnen aanpassen en eigen regie kunnen voeren, met als uiteindelijke uitkomst het verhogen van hun  gezondheidswelzijn.

De aanbevelingen opgesteld vanuit het JBZ ondersteunen bij het in beeld brengen van de impact van deze positieve gezondheidsbenadering vanuit een wetenschappelijke basis.

Bron: Jeroen Bosch Ziekenhuis (https://www.jeroenboschziekenhuis.nl/nieuws/aanbevelingen-onderzoek-naar-werken-vanuit-concept-positieve-gezondheid)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).