'Zonder erkenning worden onze kinderen in de steek gelaten'

Psychisch en emotioneel geweld vaak onzichtbaar voor professionals

In een interview met Ilse Westerhoff vertelt Isabelle (België) openhartig over de onveilige situatie waarin haar oudste dochter Charlotte opgroeit en hoe de impact daarvan verborgen blijft voor de rechter en betrokken hulpverlening. Ondertussen stapelen de problemen bij haar dochter zich op: destructief gedrag, drugsgebruik, weglopen en opnames in instellingen.

Wat voor kind was Charlotte?

Charlotte was als kind zorgzaam, open, liefdevol, vrolijk, ook wel een beetje wazig. Ze wist heel goed wat ze wilde. Chaotisch was ze ook, en creatief.

Wanneer begonnen de problemen?

Op de lagere school. Ze werd eigenlijk heel vaak gepest. We kregen geen gehoor van de leerkrachten, maar ook niet van andere ouders. Deze ouders gingen zich er op een gegeven moment zelfs mee bemoeien en het pesten ook nog wat aanwakkeren. Daarnaast was er een zorgjuffrouw die tegen mijn dochter had gezegd dat ze zich meer moest terugtrekken en een time-out voor zichzelf moest nemen. Hierdoor werd de kloof tussen Charlotte en de andere kinderen steeds groter. Want iedere keer als ze gepest werd, ging zij zich terugtrekken. Ze ging zich distantiëren van iedereen. Eigenlijk heeft dat ervoor gezorgd dat ze meer in afzondering geraakte. Achteraf bekeken is zij dat gedrag steeds vaker gaan stellen, waardoor ze helemaal uit de groep lag. Dus daar zijn de problemen begonnen. Zich afsluiten, andere mensen wegduwen.
Op dat moment gaf het haar misschien meer rust, maar voor de groepsenergie was het natuurlijk negatief.

In het begin had Charlotte een hele grote vriendengroep op school. Het pesten van Charlotte begon eigenlijk door het gedrag van haar vader Jef. Hij was namelijk erg controlerend over met wie we mochten praten en met wie niet. Hij had dan bijna zeggenschap van “die persoon is oké en die persoon is niet oké”.

Op een gegeven moment heeft Jef een moeder aan geschreeuwd dat Charlotte veel te laat thuis was. Er is door deze moeder bij de andere ouders van alles over gezegd, waarna zich de hele groep van ouders tegen ons heeft gekeerd. Daardoor lagen we eigenlijk uit de groep. Ze gingen met de rug naar ons toe staan. Mijn dochter werd niet meer uitgenodigd voor feestjes. De kinderen gingen zich meer één groep vormen tégen haar. Ik vond de situatie heel erg voor haar. En eigenlijk stond ik gewoon machteloos, maar probeerde haar zoveel mogelijk te ondersteunen.

Haar vader ging er helemaal niet mee om, hij trok zich er eigenlijk niks van aan. Hij kon er niet tegen als ze huilend thuiskwam en reageerde er eerder agressief op. Door te schreeuwen, door haar te negeren. Hij kon er niet tegen. Daar was geen plaats voor.

Op welke manier veranderde Charlotte?

Ik denk dat ze zich na verloop van tijd steeds meer is begonnen terug te trekken of zich anders beginnen te gedragen. Niet alleen naar haar vader, maar in het algemeen. Charlotte was vroeger meer een zorgzaam, liefdevol en open kind. En nu ging ze zich meer afsluiten. Ik zag op een gegeven moment eigenlijk een soort van persoonsverandering gebeuren, op de langere termijn. Stilaan merkte ik dat ze de voeling met zichzelf maar ook met de omgeving kwijtraakte. Ze was niet meer vrolijk.

Na een incident op de middelbare school is Charlotte helemaal veranderd. Ik denk dat dat voor haar de druppel was. Toen begon ze zich ook steeds vaker agressief te gedragen. Ik ben in die periode met haar bij een kinderneuroloog geweest en heb daarnaast gevraagd om psychologische bijstand omdat ik het gevoel had dat het best wel een traumatische ervaring was voor haar. Ik had zoiets van je kunt beter nu al in gesprek gaan met mensen, met ervaringsdeskundigen, die je hierin kunnen begeleiden, zodat je daar later minder last van hebt. Anders draag je dat heel lang met je mee, die ervaring. Maar Charlotte heeft alle hulp geweigerd. Ze wilde er niet van weten. Ze was al zo ver van het vertrouwen in de mensheid dat ze met niemand wilde spreken en ook geen hulp wilde aanvaarden. En omdat ik aangaf dat ik vond dat ze dat eigenlijk wel moest doen, deed dat ook wat met haar vertrouwen in mij. Het was toen al zover dat Jef haar tegen mij begon op te zetten.

Waarom was het onveilig voor Charlotte thuis?

Waar ik pas recent achter ben gekomen is dat als Jef heel agressief tegen Charlotte tekeer was gegaan, dat hij daarna naar boven ging naar haar kamer om het zogezegd goed te maken. Maar i.p.v. dat hij het ging goedmaken, zei hij haar dat hij agressief tegen haar had moeten doen van mij. Dat het een opdracht was van mij. Als hij haar geslagen had, of pijn gedaan, dan ging hij het goed maken met de woorden ‘ik moest dat doen van mama en als ik dat niet had gedaan, dan was mama boos’. Dus dat is toen al begonnen. De ouderverstoting is toen al begonnen. Toen was het al bezig en ik had het niet door.  
Ik kwam hier dus recent achter doordat het in een verslag stond van de eerste instelling waar ze gezeten had. Hij heeft dat daar verteld om mij daar weer zwart te maken, dat hij dit in mijn opdracht moest doen naar haar toe. Dus zijn misdragingen waren volgens hem in opdracht van mij.

Achteraf vermoed ik dat hij Charlotte altijd al bespeeld heeft. Ik had dat niet door he, want ik dacht ik geef hem de ruimte. Hij gaat naar boven voor zich te excuseren omdat hij zo gereageerd heeft, omdat hij haar geslagen heeft, of pijn gedaan. Hij kon heel erg agressief uit de hoek komen. Ik liet hem dan ook weten dat dat echt niet kon, dat snap je wel.

Naar Jef luisterde ze meer dan naar mij. Ik denk dat ze uit angst meer respect voor hem opbracht, zij het onder dwang. Als ze dat niet deed, dan werd hij agressief. Hij kan niet tegen tegenspraak of weerwoord, iemand die zijn eigen zin doet, daar kan hij niet tegen.

Als Jef agressief wordt dan heeft hij blinde woede, verbaal en fysiek. Het begint met verbaal en het wordt ook fysiek. Ook bij de kinderen. Als moeder heb ik op dat moment altijd alleen maar geprobeerd om de rust te bewaren. Als ik me erin ging mengen, dan escaleerde het alleen maar meer. Ik probeerde dan te zeggen tegen de kinderen: “Houd je rustig, zeg niks”, “Je moet er niet tegenin gaan, laat hem in zijn woede” of “Ga niet vervelend doen, houd hem rustig.” Weet je, ik zei dat zodat het rustig bleef en zijn woede niet nog meer getriggerd werd.

Wat was de impact op Charlotte?

Charlotte moet het gevoel hebben gehad dat ik er niet voor haar was. Maar eigenlijk zit je in zo’n gevaarlijke situatie dat je eigenlijk alleen maar probeert te redden, en redden doe je door te proberen rust te bewaren in een heel explosieve situatie. Tegen iemand die heel agressief en explosief is, als je daar met dezelfde energie in gaat stappen of zelfs ertegenin gaan, dan explodeert het nog meer. Ik heb ervan geleerd, dat je moet proberen om je rustig te houden, stil te zijn, niet emotioneel reageren. Proberen het te laten stoppen door er niet op te reageren en je terug te trekken of rustig te zijn. Ik weet niet hoe ik het anders had moeten doen.

Zijn aanvallen bestonden uit slaan, duwen, of de keel dichtknijpen, zulke dingen. Dat deed hij ook bij mij. Zelfs als hij in die blinde woede zat en je zou daaruit willen stappen, dan bleef hij ook aanvallen. Je kon niet ontkomen aan zijn agressie. Je kon niet ontkomen aan dat wat op je afkwam. Op een gegeven moment kwam je uit die cirkel en kon je weer teruggaan. Dan kon je je terugtrekken op de bank ofzo, en dan werd hij weer rustiger. Maar hij heeft zich daarna nooit geëxcuseerd voor zijn gedrag. Wat hij dan daarna wel deed, was iedereen negeren.

Kun je iets vertellen over het weglopen?

Toen Charlotte zich ging afzetten tegen haar vader ging het slechter met haar, toen is het ook begonnen dat ze in een instelling terecht is gekomen, omdat ze niet meer naar huis kwam. Vanaf het moment dat ze niet meer naar huis kwam, raakte Jeugdbescherming bij Charlotte betrokken. Dat was voor de scheiding, we waren wel al uit elkaar maar woonden nog samen. Vanaf toen is de politie erbij gekomen en zijn ze het dossier begonnen op te starten.

Vanaf haar 14e is ze dus vaker van huis weggelopen of opgenomen geweest. Ze bleef nachten weg met vrienden in het begin. Deze vrienden hebben haar een heel leuk verhaal opgehangen over jeugdrechters en instellingen, omdat ze daar zelf allemaal mee te maken hadden. En toen - eigenlijk om bij die groep te willen horen - heeft ze het steeds verder ingezet om daar ook terecht te komen.

Inmiddels hebben we al meer dan een jaar niet echt contact meer gehad en dat is nog steeds zo. Bij een van de laatste hoorzittingen - toen ze teruggevonden was na bijna 8 maanden – vertelde ik dat ik altijd contact heb gehouden met de politie en met instanties om haar te zoeken. Charlotte haar reactie naar de rechter toe daarop was “dat doe je alleen maar om in een goed daglicht te staan”. Nu weet ik sinds kort dat zij wel contact had met haar vader terwijl er naar haar gezocht werd, maar dit had hij al die tijd voor iedereen verborgen gehouden.

Hoe kon jij er voor Charlotte zijn?

Door het geweld in de relatie was het lastig voor me om er voor Charlotte te zijn. Ik was letterlijk aan het overleven. Daardoor kon ik haar ook niet de echte zorg geven die ik moest geven. Ik probeerde het zo goed mogelijk, maar doordat ik zelf zo emotioneel overbelast was, ging ik me op een gegeven moment ook afsluiten. Ik liep ook altijd op eieren.

Als haar vader tekeer ging, ging Charlotte nog harder schreeuwen. Dat was verschrikkelijk voor mij, heb er geen woorden voor om te beschrijven wat dat met mij deed. Het lijden van het kind waar ik geen gehoor aan mocht geven. De band tussen moeder en kind werd verstoord. Alle aandacht ging naar hem i.p.v. naar mijn dochter.

Doordat we allemaal op eieren moesten lopen, was er ook geen mogelijkheid om je openlijk te uiten. Dat werd niet aanvaard, dat kon niet, daar was geen plaats voor. Dus op dat punt heb ik haar echt wel tekort gedaan.

Jef kon het niet verdragen als iemand huilde en als moeder werd ik monddood gemaakt omdat ik niet mijn medeleven mocht uiten. Ik kon het alleen maar sussen. Als hij agressief reageerde, dan moest ik zwijgen. Het was allemaal vervelend voor hém, hij kon het ‘gejank’ niet verdragen. Ik werd aangetast in het moeder-zijn want wilde mijn kind troosten. Dat voelde tegen natuurlijk.

Hoe gaat het de laatste tijd met Charlotte?

Charlotte is de laatste keer bijna 8 maanden vermist geweest. Achter bleek Jef al een tijdje te weten waar ze verbleef. Hij heeft dat niet doorgegeven aan mij, de politie of Jeugdzorg. Ze is uiteindelijk bij haar vader opgepakt door de politie. De politie had het vermoeden dat zij bij haar vader zou verblijven en heeft aan de buren gevraagd om hun te contacteren indien ze Charlotte bij hem zouden zien. Daarna verbleef Charlotte van eind juni tot oktober 2022 in de gesloten instelling.

Over het interview

Dit is een beknopte versie van het interview met Isabelle, de moeder van Charlotte. Als je benieuwd bent naar het hele verhaal over Charlotte: het volledige interview zal te lezen zijn in een boek waarin zowel ouders als kinderen openhartig delen hoe de onveilige ervaringen van kinderen verborgen blijven voor de buitenwereld, inclusief voor betrokken professionals. Als je wilt weten wanneer het boek uitkomt, stuur Ilse dan alvast een berichtje (e-mail: ilse@ilsehealing.nl (mailto:ilse@ilsehealing.nl)), zij houdt je dan op de hoogte. Meer interviews over de impact van psychisch en emotioneel geweld op kinderen volgen!

Ilse over Charlotte:

“Charlotte groeit op in een onveilige, verwarrende en ingewikkelde omgeving. Door het ondersteunen van Isabelle lukt het haar om er als moeder beter voor Charlotte te zijn. Wat ik persoonlijk heel krachtig van Isabelle vind, is dat ze – in bijzijn van haar dochter en ex-man - tegen de rechter haar vertrouwen in haar dochter heeft uitgesproken, en in de keuzes die ze maakt. Wetend wat moeder en dochter met elkaar hebben meegemaakt, super krachtig!”

Over Ilse

Ilse Westerhoff heeft een praktijk voor coaching en therapie: Holistische coaching en therapie (https://ilsehealing.nl/) - Ilse Healing en is familie-ervaringsdeskundige narcistische mishandeling. Ze zet zich op allerlei manieren in voor mensen die te maken hebben (gehad) met huiselijk geweld, complexe scheiding en ouderverstoting.