Het hele dorp wist het

Judith de Roos recenseert het boek van Rinke Verkerk

Een schokkend en meeslepend boek. Op de achterflap: ”Als Lenneke 12 jaar is wordt ze seksueel misbruikt door haar opa. Omdat Lenneke er niet met haar familie over kan praten, probeert ze dat met de rest van het dorp. Ook met Rinke, die al langer weet dat er ‘iets’ met Lenneke is - en dat het hele dorp dat ook weet, vindt of voelt.”

Heerlijk; zo’n boek waar je ondanks het vreselijk thema naar uitkijkt om in door te lezen. Het is Verkerk gelukt om heel verhalend te schrijven. Verschillende personages uit het dorp en de familie komen aan bod met hun beleving en aandeel, steeds in de derde persoon. Alleen het hoofdstuk waar Verkerk vanuit haar perspectief vertelt is in de ik-vorm. Naast het verhalende legt het boek ook het patroon bloot wat er in deze casus, maar zo ik begrijp in diverse casussen rondom seksueel misbruik, vaak gebeurt. Hierbij haalt ze dan korte quotes van Iva Bicanic aan, directeur van Centrum Seksueel Geweld. Of citeert iets uit een relevant boek. Het gedrag van hoofdpersoon Lenneke wordt in een breder perspectief geplaatst. Zo leren we onder andere het belang van gepaste reacties uit de naaste omgeving; wanneer deze boos of verdrietig reageren wanneer een slachtoffer vertelt over de ervaringen, dragen ze er aan bij dat een kind zich schuldig en lastig kan gaan voelen, aangezien het zich verantwoordelijk voelt voor de emoties van deze naasten. Hierdoor kan het besluiten er niets meer over te delen en te doen alsof alles goed gaat. Voor ouders is het daarentegen bijna onmogelijk om rustig en beheerst te blijven wanneer ze het verhaal horen. Ook worden er cijfers duidelijk, zo blijkt in Nederland 3,8 % van de jongens en meisjes misbruik meegemaakt. Verkerk maakt beeldend dat dit op een klas van 30 leerlingen 1,14 leerling is.

Verkerk doet een appél op ons alle als omstanders, om in actie te komen. ‘Misbruik zelf proberen op te lossen houdt de stolp van geweld intact.’ Ook is ze concreet waar en hoe we dat zouden moeten doen. Schrijnend is ook de uitleg van professor in de psychiatrie Judith L. Hermans over het gegeven dat wanneer traumatische gebeurtenissen voortkomen uit menselijke handelingen, de getuigen betrokken raken bij het conflict tussen slachtoffer en dader. Het blijkt dan heel verleidelijk om partij te kiezen voor de dader, het enige wat de dader vraagt is namelijk dat de toeschouwer niets doet. Hij of zij appelleert aan het universele verlangen om geen kwaad te zien, geen kwaad te horen, en geen kwaad te spreken. Het slachtoffer daarentegen verlangt dat er wordt opgetreden en dat de toeschouwer deelt in de last van de pijn. Dit blijkt voor toeschouwers toch te lastig.

Hoewel het op deze manier wat theoretisch lijkt is daar in het boek geen sprake van, Verkerk vervlecht deze waardevolle informatie door het verhaal heen. Achteraf heeft ze nog een zeer uitgebreide bronnenvermelding over hoe elk hoofdstuk feitelijk tot stand is gekomen. Niet perse nodig maar het maakt wel duidelijk dat het hier een werkelijke casus betreft en geen geweldig geschreven roman.

Het zou dan ook weleens een heel belangrijk boek kunnen worden om de zwijgcultuur en de menselijke neiging om weg te kijken bij kindermisbruik te doorbreken. Een aanrader!

Rinke Verkerk: Het hele dorp wist het.
288 pagina’s; € 22,-. Uitgeverij De Correspondent; EAN 9789493254602.

Lees ook andere recensies van Judith de Roos en Johan Atsma (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/recensie)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).