Openhartig over verwerken

Psycholoog en hoogleraar psychotraumatologie Elisa van Ee schreef met Ik moet het nog even verwerken, maar hoe dan? (https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/ik-moet-het-nog-even-verwerken-maar-hoe-dan-paperback/ ) een heel persoonlijk boek over rouw, verlies en andere ingrijpende ervaringen. GGZ Totaal sprak haar op 9 december tijdens de boekpresentatie.

De zaal, of beter gezegd: kapel, zat vol met familie, vrienden en collega’s, wat meteen de toon zette voor een warme en betrokken middag. Het was niet zomaar een boekpresentatie, maar meer een bijeenkomst waarin haar persoonlijke verhaal en theorie elkaar afwisselden. Het verlies van haar moeder en dit niet kunnen delen met haar vader, namen hierin een centrale rol.

In haar boek neemt Elisa van Ee, die in het dagelijks leven bijzonder hoogleraar psychotraumatologie is en werkzaam als klinisch psycholoog bij het psychotraumacentrum van Reinier van Arkel, de lezer mee in haar eigen verwerkingsproces. Ze beschrijft openhartig hoe verwerken zelden een rechte lijn is. Het boek laat zien dat rouw, verlies en andere ingrijpende ervaringen zich niet laten ‘afronden’ binnen een vast tijdsbestek. Twijfel, herhaling en terugval horen er net zo goed bij als inzicht en groei.

Tijdens de presentatie vertelde Van Ee hoe het schrijven van dit boek niet alleen een manier was om haar eigen ervaringen te ordenen, maar ook om woorden te geven aan iets wat uit diverse onderzoeken naar voren is gekomen. Juist die combi maakt haar verhaal interessant voor velen. Van Ee las ook voor uit haar eigen werk.  

Proces van verwerken

Ik moet het nog even verwerken is geen handleiding met stappen of oplossingen. In plaats daarvan schetst het boek hoe een verwerkingsproces er in het echte leven uitziet: rommelig, persoonlijk en soms tegenstrijdig. Van Ee laat zien dat ‘verwerken’ niet betekent dat alles een plek krijgt en klaar is, maar dat het gaat om leren leven met wat er is gebeurd. Ze raadt ons aan te kauwen, te kauwen op een verhaal. Dat kauwen heeft de functie om de gebeurtenis en de eigen rol in die gebeurtenis te begrijpen. Hierdoor ontstaat er een samenhang in het verhaal wat een gevoel van grip geeft.

Het boek nodigt de lezer uit om mild te zijn voor zichzelf en voor anderen. Iedereen verwerkt op zijn of haar eigen tempo en op een eigen manier. Die boodschap kwam tijdens de presentatie duidelijk naar voren en werd voelbaar door de reacties uit het publiek.

Gedeelde ervaring

De aanwezigheid van dierbaren gaf de middag extra betekenis en benadrukte dat verwerken niet iets is wat je alleen hoeft te doen. Het eerste exemplaar van het boek ging dan ook naar haar broer, bij wie ze in haar proces van schrijven en verwerken troost had kunnen vinden. Hierna waren haar partner en kinderen aan de beurt. Tot slot benadrukte bestuurder Tom van Mierlo hoe blij hij met haar en haar schrijfgaven is. Hij dankte haar voor de boodschap dat trauma en verlies bij het leven hoort en dat een ieder daar zelf een stukje regie in kan nemen en zo weer terug te veren bij tegenslag: “Het is niet alleen goed boek voor mensen met interesse met trauma, het boek helpt ook mensen zichzelf beter te begrijpen.” Een klein linkje naar zijn eigen boek over de vijf pijlers van mentale gezondheid, waarbij ook hij aanstuurt op eigen regie nemen, kon dan ook niet achterblijven.

Met Ik moet het nog even verwerken heeft Elisa van Ee een persoonlijk en toegankelijk boek geschreven dat ruimte biedt aan onzekerheid, kwetsbaarheid en herkenning. De boekpresentatie maakte duidelijk dat dit verhaal niet alleen van haar is, maar resoneert bij iedereen die ooit heeft geprobeerd iets ingrijpends te verwerken.

De presentatie werd afgesloten met een hapje en een drankje en er waren schitterende kunstwerken van Sandra van Drunen.

-

Ik sprak later nog even met haar.

Het is een persoonlijk verhaal en gaat ook nog over emoties die er mogen zijn, bij de presentatie leek je het heel kalm te vertellen, voelde dat ook zo?

Elisa van Ee: “Daar zitten twee kanten aan. Aan de ene kant merk ik - doordat ik er zoveel over geschreven heb - dat ik het ook echt wel heb verwerkt en dat het behoorlijk rustig is geworden. Maar ik merkte wel dat ik onrustiger was dan normaal bij een lezing. Ik heb wel hard moeten werken om mezelf gereguleerd te houden. Ik merkte dat waar ik ook in de zaal keek, ik steeds iemand zag waarvan ik dacht ‘oh ja die wordt ook geraakt door dit verhaal’ en dat maakt het weer lastiger om mezelf rustig te houden om mijn verhaal te doen.”

Onverwerkte pijn

Wat heeft jouw gedreven om dit boek te schrijven?

“Het begint erbij dat ik echt heel erg overtuigd ben dat wij heel veel kennis hebben en dat dat heel erg in de academische wereld blijft hangen, terwijl er zoveel mensen zijn die - als je dat in gewone mensentaal vertelt - daar heel erg van zouden kunnen profiteren. Zeker als het gaat over verwerken van pijnlijke ervaring in het leven. Dat maken we namelijk allemaal mee, daar worstelen we allemaal mee. Ik zie dat ook in de klinische praktijk. Als we mensen behandelen is er heel, vaak onderliggend aan allerlei problemen, toch ook nog heel veel onverwerkte pijn. Waar soms heel weinig mee is gedaan. Waardoor de klachten ook heel erg lang kunnen bestaan. En dat is hartstikke zonde. Als we gewoon met zijn allen wat meer zouden begrijpen hoe dit werkt en elkaar wat meer zouden kunnen steunen in deze processen, is dat sowieso winst. Dus het begon echt vanuit professionele interesse om dit soort kennis bij een breed publiek te krijgen. Toen ging ik natuurlijk denken over de manier waarop, en heb ik er uiteindelijk voor gekozen om te beginnen bij een persoonlijke ervaring. Dat was dus die ervaring met mijn moeder. Eigenlijk is het van daaruit heel erg natuurlijk ontstaan. Het heeft bij mij ook het proces in gang gezet van nadenken en reflecteren. Zo was het heel erg logisch om elke keer een volgende stap te zetten naar iets wat er in dat verhaal gebeurt. Het mooie is dus dat het proces mij in positieve zin heeft verrast, dat het mezelf ook nog veel heeft gebracht.”

Waarom koos je voor een boek, was een ander medium mogelijk?

“Vroeger als kind zei ik altijd: ik word later schrijfster. Maar op een gegeven moment ga je je ontwikkelen. Ik heb voor psychologie gekozen en dat is hartstikke leuk, daar ben ik ook heel erg druk in. Maar op een gegeven moment heb ik wel gedacht: zijn er dingen waar ik, als ik straks 70 ben en terugkijk op mijn leven, spijt van ga hebben? Toen kwam dat schrijven naar voren. Want ik schrijf heel veel wetenschappelijk, maar daar mis ik een stukje creativiteit in. Dus heb ik  een aantal jaren geleden extra lang verlof opgenomen, om dat wat te onderzoeken. Ik merkte dat ik dat schrijven ontzettend leuk vind en het geeft mij ook heel veel rust. Ik kwam in contact met een stukje creativiteit. Sinds dat verlof ben ik niet meer gestopt met schrijven. Het liefst schrijf ik in het daglicht, lekker buiten tussen het groen.”

Transdiagnostisch kijken

Je sprak onlangs ook bij de lancering van traumanet.nl en er is net een platvorm over jeugdtrauma geopend. Het lijkt steeds meer aandacht te krijgen klopt dat?

“Ik denk wel dat er nu echt wel anders naar wordt gekeken. Er is natuurlijk ook veel ontwikkeling geweest in het  traumaveld, maar soms denk ik dat er ook wel wat teveel gewicht wordt gegeven aan PTSS of op die manier naar trauma kijken. Als je gaat kijken op de depressieafdeling of de afdeling met psychoses, dan zitten daar ook allemaal mensen met ingrijpende ervaringen in het verleden. Eigenlijk zijn dit soort ervaringen aanjager van heel veel problematiek. Er zijn wel ontwikkelingen geweest, zoals EMDR en exposure, waardoor we bepaalde klachten beter kunnen behandelen, maar nog steeds zijn er grote groepen die daar niet van profiteren. Het is trouwens wel vrij recent dat er wat meer inzicht is gekomen: dat traumatische ervaringen onderliggend zijn aan heel veel psychische problematiek. Dat is dus ook passend in die de beweging van wat meer transdiagnostisch kijken, dus dat we toch ook weer wat meer af bewegen van dat stoornis gericht denken en wat meer kijken naar de mechanismes die eronder liggen en de mens in zijn geheel.”

Heeft het boek nog een echte clou?

“Er is niet echt één clou, behalve dan: ‘ga ermee aan de slag want het levert je veerkracht op!’ Verder levert ieder hoofdstuk verschillende aspecten op. Zo zit er een hoofdstuk in over hoe je nu luistert naar dit soort verhalen. Het is belangrijk dat mensen meer gaan delen, maar we moeten ook meer gaan leren over dat we best eens mogen stilstaan bij de pijn en niet gelijk hoeven op te lossen voor de ander, of direct adviezen geven. Ik eindig met een hoofdstuk over troost. Dat komt  dan ook weer terug bij wat je  hierin voor andere kunt betekenen. Als mensen stappen gaan zetten om kwetsbaar te zijn en dan ervaren dat het veilig is, dan geeft dat mensen weerbaarheid op langere termijn. Dus ja: ga inderdaad praten met iemand die je vertrouwt en waarbij je je veilig voelt, even de drempel over! Verbinding is echt de basis van mentale gezondheid.”

Elisa van Ee - Ik moet het nog even verwerken, maar hoe dan? (https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/ik-moet-het-nog-even-verwerken-maar-hoe-dan-paperback/)
Uitgeverij Prometheus
Aantal pagina’s: 216
Prijs: € 21,99
ISBN 9789044659603

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).