De asielprocedure voor vluchtelingen is niet goed ingericht op het horen van kinderen en jongeren. Volgens forensisch orthopedagoog Stephanie Rap is het voor minderjarigen nagenoeg onmogelijk om hun internationale recht om gehoord te worden uit te oefenen. Ze adviseert de informatievoorziening te verbeteren en ondervragers beter te trainen.
Rap onderzocht de rol en betrokkenheid van minderjarigen in de asielprocedure in Nederland, van kinderen en jongeren die alleen naar Nederland komen en zij die in gezinsverband komen. ‘Het is een complexe administratieve procedure met als doel waarheidsvinding en beoordeling van geloofwaardigheid’, zegt Rap. ‘Er zou meer rekening moeten worden gehouden met het feit dat kinderen en jongeren niet op het niveau van volwassenen functioneren. Je kunt van hen niet verwachten dat ze je alle informatie geven die je als volwassene graag wilt hebben om een asielverhaal helemaal rond te krijgen.’
Onzekerheid en stress
Bij alleenstaande én begeleide kinderen constateert Rap onzekerheid en stress als gevolg van de gehoren. Bijvoorbeeld omdat er om heel veel details werd gevraagd. ‘De IND wil basaal weten waar je vandaan komt, wie je bent, hoe je bent gereisd, wie je heeft geholpen, enzovoort. Net als bij volwassenen. Vooral voor jonge kinderen was het detailniveau van de vragen veel groter dan zij konden vertellen.’ Ook konden kinderen erg onzeker raken als vragen werden herhaald terwijl ze al antwoord hadden gegeven. ‘Hen was dan niet duidelijk wat er van ze werd verwacht.’ Begeleide kinderen werden hierbij extra belast, omdat zij zich medeverantwoordelijk voelden voor de aanvraag van het gezin. Dat het gehoor als emotioneel belastend wordt ervaren levert volgens Rap duidelijk een spanning op met de uitgangspunten van het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind.
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Het recht om gehoord te worden is vastgelegd in artikel 12 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Het houdt in dat kinderen die in staat zijn om een eigen mening te vormen, het recht hebben om die mening te delen in alle zaken en in elke juridische en administratieve procedure die hen aangaan. Zo ook kinderen die als vluchteling asiel aanvragen in een land als Nederland. Specifiek moet een land kinderen op een kindvriendelijke en leeftijdsgeschikte wijze toegang geven tot de asielprocedure, waarbij voldoende rekening wordt gehouden met de vermogens van het kind.
Informatievoorziening voor jongeren moet beter
Als eerste stap moet volgens Rap de informatievoorziening voor minderjarigen beter, zodat voor hen duidelijker wordt wat de verschillende stappen en mogelijke uitkomsten in het asielproces zijn. ‘Dan weten ze beter wat er precies van hen wordt verwacht en waar ze met vragen terecht kunnen. Soms vroegen kinderen nu aan het einde, ‘mag ik nu dan hier blijven?’ Dat deze informatie nu niet voldoende aanwezig is, hangt volgens Rap samen met de verschillende rollen van verschillende partijen op verschillende momenten in het proces. ‘Dan is het niet meer goed duidelijk waar precies die verantwoordelijk ligt. En niet iedereen heeft voldoende tijd en prioriteit hier aandacht aan te besteden.’
IND-medewerkers beter trainen
Ook adviseert Rap om IND-medewerkers beter te trainen in het spreken met kinderen, zodat ze betere vragen kunnen stellen die bij kinderen aansluiten. ‘Dan krijgen ze zelf ook meer informatie en wordt het een nuttiger gesprek. Kinderen en jongeren zullen zich achteraf mogelijk ook eerlijker behandeld voelen en beslissingen beter begrijpen.’ Hiervoor zijn echter wel politieke steun en middelen nodig. ‘Maar er zullen altijd kinderen naar Nederland komen’, stelt Rap, ‘en ook Nederland heeft het kinderrechtenverdrag ondertekend. Je moet de voorwaarden waaronder ze hier komen wel verbeteren om aan dit internationale verdrag te voldoen.’
Gehoren en kinderen
Iemand die in Nederland asiel aanvraagt, doet tijdens verschillende gehoren zijn of haar verhaal aan de hoor- en beslismedewerkers van de IND (Immigratie & Naturalisatie Dienst). Kinderen die met hun ouders mee naar Nederland komen, mogen vanaf 12 jaar door de IND worden gehoord als ze dit zelf willen. Vanaf 15 jaar worden ze verplicht opgeroepen voor een interview. Alleenstaande kinderen, of kinderen zonder de eigen ouders/voogd, mogen vanaf 6 jaar worden gehoord. Tussen 6 en 12 jaar is dit in een aangepaste ruimte voor kinderen waarvan er één beschikbaar is in Nederland.
Toegang tot gehoren IND
Rap sprak met partijen die betrokken zijn bij de asielprocedure, zoals advocaten, NGO’s en IND-medewerkers. Zo wilde ze erachter komen wat hun visie is op de participatie van kinderen in de asielprocedure. Maar ook bekeek ze gehoren van kinderen. ‘Het was lastig toegang tot de gehoren zelf te krijgen. Uiteindelijk is het met medewerking van de IND gelukt video-opnames te observeren die plaats vinden in een speciale kindvriendelijke gehoorruimte. Ik heb die gehoren letterlijk kunnen uitschrijven.’ Tot slot sprak Rap met vluchtelingenjongeren uit een internationale schakelklas die het asielproces al deels hadden doorlopen om van hun ervaringen te leren.
Bron: Uva
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
