Twee weken geleden hield de Amerikaanse president Trump zijn publiek voor dat het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap het risico op autisme verhoogt. Hij wil daarom het gebruik van de pijnstiller tijdens de zwangerschap inperken. Wetenschappers uit vrijwel de hele wereld betwisten zijn claim, of betitelen het als regelrechte onzin.
Ondanks de kritiek mist de uitspraak zijn effect niet. Waarom zegt Trump dit?
’Een epidemie van autisme’
Trump deed zijn uitspraken in een uur durende persconferentie, waarbij wetenschappers en politici aanwezig waren en ook spraken. Onder andere minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy jr., zijn waarnemer en directeur van het Office on Women’s Health Dorothy Fink,
het hoofd van de Food and Drug Administration (FDA) Marty Makary en een moeder van een autistische jongen voerden het woord.
Kort samengevat stellen Trump c.s. dat er een ‘epidemie van autisme’ heerst. In de afgelopen twintig jaar zou het aantal mensen met autisme toegenomen zijn van 1 op de 10.000 á 20.000 tot 1 op de 31, op sommige plekken zelfs 1 op de 12 voor jongens, sinds de eeuwwisseling een toename van 400%. De oorzaak zou voor een belangrijk deel liggen in het gebruik van Paracetamol (in de VS bekend onder de naam Tylenol).
Trump c.s. claimen in de persconferentie dat bestaande onderzoeken de bewering bevestigen. Ook zou in groepen die géén paracetamol gebruiken (als voorbeeld worden de Amish genoemd) vrijwel geen autisme voorkomen. Een vraag van een journalist of de toename ook komt door verbeterde diagnostiek, waardoor autisme vaker wordt vastgesteld, wordt afgedaan met “dat is wat de wetenschap en de farmacie u wil doen geloven”.
Trump kondigde verder aan dat de medicijnwaakhond FDA een brief naar alle artsen in het land zal sturen, om ze te waarschuwen voor de gevaren van het gebruik van Paracetamol en de bijsluiters aan te passen.
Andere pijnstillers minder veilig
De wereldwijde reacties op de stelling van Trump c.s. waren, enkele uitzonderingen daargelaten, min of meer eensluidend: er is geen aantoonbaar verhoogd risico op autisme bij het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap.
Volgens bijwerkingencentrum Lareb toont onderzoek het verband tussen paracetamol en autisme niet aan. Lareb stelt dat het belangrijk is om pijn en koorts in de zwangerschap goed te behandelen. Paracetamol blijft daarbij het middel van eerste keuze.
Volgens Lareb is er veel onderzoek gedaan naar de risico’s van het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap. De uitkomsten van de onderzoeken zijn erg wisselend: In sommige onderzoeken is er inderdaad een licht verhoogd risico op autisme bij het kind. Maar deze onderzoeken zijn vaak van lage kwaliteit en hebben beperkingen. Zo wordt er bijvoorbeeld niet genoeg rekening gehouden met factoren zoals erfelijkheid. Onderzoeken die hier wel rekening mee houden zien geen verband tussen paracetamol en autisme.
Hevige pijn en koorts zijn wél een risico tijdens de zwangerschap, aldus Lareb. Andere pijnstillers, zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen, zijn tijdens de zwangerschap minder veilig dan paracetamol. Lareb adviseert dan ook pijn en koorts tijdens de zwangerschap bij voorkeur met paracetamol te behandelen, maar alleen bij klachten en in een zo laag mogelijke dosering die wel werkt.
Geen sluitend wetenschappelijk bewijs
Ook het Europees Geneesmiddelenbureau (European Medicines Agency EMA) verwijst de uitspraken naar het rijk der fabelen, zonder daarbij overigens te verwijzen naar president Trump: “Paracetamol blijft een belangrijke optie voor de behandeling van pijn of koorts bij zwangere vrouwen. Ons advies is gebaseerd op een grondige beoordeling van de beschikbare wetenschappelijke gegevens en we hebben geen bewijs gevonden dat paracetamolgebruik tijdens de zwangerschap autisme bij kinderen veroorzaakt.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) “benadrukt dat er momenteel geen sluitend wetenschappelijk bewijs is voor een mogelijk verband tussen autisme en het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap.” De Britse National Health Service (NHS)en vele anderen uitten zich in woorden van soortgelijke strekking.
Opmerkelijk is de brief die de FDA aan de artsen in het land stuurde, zoals aangekondigd in de persconferentie. Daarin staat de vermeende link inderdaad genoemd, maar de brief benadrukt dat er studies zijn die een correlatie tonen en studies die die correlatie niet tonen. En belangrijker: dat er geen studies zijn die een causaal verband aan het licht brengen.
Niet alleen onwetenschappelijk, maar ook schadelijk
Hoewel er een breed gedragen wetenschappelijke consensus is dat het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap, mits beperkt gebruikt, geen risico vormt, - en dat president Trump er dus naast zit met zijn claim, missen de uitspraken van Trump c.s. hun uitwerking niet.
Een enquête van de National Pharmacy Association (NPA), onder 500 apotheken in het Verenigd Koninkrijk, een dag na Trumps uitspraken uitgevoerd, wees uit dat patiënten zich zorgen maken over vaccins. Een kwart van de apotheken gaf aan dat patiënten zich zorgen maken over paracetamol. Drie op de vijf apotheken uitten hun bezorgdheid dat het Amerikaanse debat de veiligheid van patiënten in het Verenigd Koninkrijk in gevaar zou kunnen brengen.
De Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) vindt de uitspraken van Trump niet alleen onwetenschappelijk, maar ook schadelijk. ”Autisme is een andere manier van zijn, een vorm van neurodiversiteit die verrijkend is voor de mensheid. Of je wel of geen autisme hebt, is in hoge mate erfelijk bepaald.”
Caroline Verkerk, directeur van de NVA: “Trump is blijkbaar hard op zoek naar factoren die autisme kunnen veroorzaken en naar middelen die autisme zouden kunnen ‘genezen’. De NVA beschouwt autisme niet als een ziekte en het zoeken naar een genezing is in onze ogen dan ook kwalijk en onwenselijk.”
“Wij weten er meer van dan mensen die ervoor gestudeerd hebben”
Het is natuurlijk een beetje gissen, wat de beweegredenen zijn van president Trump om deze bewering te doen. Harde aanwijzingen zijn er niet, maar politiek analisten houden het in grote lijnen op onderstaande mogelijkheden.
Allereerst is het niet al te speculatief om te stellen dat Trumps minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy jr. hier een belangrijke rol heeft gespeeld. Kennedy was vóór de verkiezingen onder zijn eigen naam een belangrijke stemmentrekker en daarmee een bedreiging voor de verkiezing van Trump. Trump bood hem een ministerpost aan om hem binnenboord te krijgen.
Deze minister staat bekend om zijn controversiële opvattingen, die wetenschappelijk niet onderbouwd zijn. Zo ontsloeg hij in augustus de recent benoemde CDC-directeur Susan Monarez. Volgens Monarez had Kennedy haar onder druk gezet om kindervaccinaties te wijzigen zonder wetenschappelijke onderbouwing. Het is aannemelijk dat Kennedy de president de bewuste theorie heeft ingefluisterd.
Daarbij lijkt Trump oprecht betrokken bij het onderwerp. In 2019 stelde hij al dat autisme wordt veroorzaakt door vaccinaties, een oude en achterhaalde theorie, gebaseerd op een frauduleus onderzoek. In de persconferentie herhaalde hij dat.
Voeg daaraan toe dat hij nogal eens laat blijken overtuigd te zijn van zijn eigen inzichten. In de persconferentie zegt hij: “Wij weten er ondertussen meer van af dan veel mensen die ervoor gestudeerd hebben”.
Het is echter niet uitgesloten dat er ook andere politieke motieven meespelen. De regering Trump is al langer bezig wetenschap en instituties onder vuur te nemen. Een claim als deze kan het wantrouwen hierin vergroten, zeker bij conservatieve kiezers en potentiële kiezers van wie het vertrouwen in de gevestigde instituten toch al niet groot is.
Bovendien claimt de FDA dankzij de regering Trump dicht bij een geneesmiddel tegen autisme te zijn, en veel bezorgde ouders zullen als kiezer over de streep worden getrokken.
Tot slot zijn er – onbewezen – speculaties dat bedrijven baat zouden kunnen hebben bij dergelijke claims: bijvoorbeeld als alternatieven (andere medicatie, nieuwe behandelingen, supplementen) gepromoot worden. De FDA noemt Leucovorin als mogelijk middel tegen autisme en onderzoekt dat. Er is echter geen concreet bewijs dat Trumps team of RFK Jr. direct economisch zou profiteren via patenten of productverkoop rondom deze beweringen, maar de mogelijkheid van marktpolitiek speelt wel in de discussies.
Samengevat:
De claim van Trump, dat het gebruik van paracetamol tijdens de zwangerschap het risico op autisme vergroot, is wetenschappelijk niet aan te tonen. Over de motieven van Trump en zijn team om deze claim toch te doen, kan slechts worden gespeculeerd.
Wetenschappelijk of niet, de uitspraak mist zijn werking niet. De mogelijkheid dat mensen hierin meegaan en andere middelen gaan gebruiken tijdens koorts en pijn bij de zwangerschap, of de koorts en pijn ‘uitzitten’ en helemaal geen middelen nemen, is zeker aanwezig. En dat kan wél schadelijk zijn voor de moeder en het ongeboren kind.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
